Geschreven door Yvonne

Knikkerbaan maken: 7 tips

Een knikkerbaan maken is superleuk. Ideaal voor binnen, maar je kunt in de zomer ook buiten aan de slag gaan. Daarnaast is het bouwen van een knikkerbaan geschikt voor kinderen vanaf een jaar of 1,5. Voor jonge kinderen kun je gaan voor een houten knikkerbaan met niet al te veel onderdelen. Wil jij meer weten over knikkerbanen? Op deze pagina lees je enkele tips over hoe je een knikkerbaan maakt. Lees de tips en ga vandaag nog aan de slag!

Snel naar de tips:

Tip 1. Let op zwaartekracht en wrijving
Tip 2. Zelf maken of kopen en in elkaar zetten?
Tip 3. Maak een knikkerbaan samen
Tip 4. Bedenk van tevoren hoe je baan eruit moet komen te zien
Tip 5. Kies de juiste knikkers voor je baan
Tip 6. Blijf jezelf uitdagen
Tip 7. Gebruik je knikkers ook voor andere dingen

Knikkerbaan: wat en waarom?

Een knikkerbaan is een in elkaar gebouwde baan waarop knikkers van boven naar beneden rollen. Het maken van een knikkerbaan is superleuk en uitdagend. Het stimuleert creativiteit en probleemoplossend denken. Steeds maar weer proberen en dingen aanpassen tot het lukt. Want ja, een knikker zal in veel gevallen niet meteen je hele baan afrollen, vooral niet als je je eigen knikkerbaan maakt met huis-, tuin- en keukenartikelen. Waar loopt de knikker vast en waarom? En los je het ene probleem op dan volgt vaak weer een nieuw probleem. Toch blijft het maken van een knikkerbaan leuk, juist omdat het uiteindelijk lukt. En de beloning als het eindelijk lukt is alle kleine tegenslagen meer dan waard.

Knikkers zijn al duizenden jaren populair. Tot de 19e eeuw werden alle knikkers met de hand gemaakt, wat een tijdrovend klusje was. Pas eind 19e eeuw werden de eerste machinale knikkers geproduceerd. Soms verdwijnt het knikkeren enkele jaren even, om vervolgens weer groots terug te keren. Het blijft toch leuk. De immense populariteit van programma's als Marble Mania op tv en Jelle's Marble Runs op YouTube bewijzen maar dat knikkers én knikkerbanen tijdloos zijn.

Tip 1. Let op zwaartekracht en wrijving.

Om een goede knikkerbaan te maken moet je rekening houden met zwaartekracht en wrijving. Knikkerbanen moeten verticaal gebouwd worden, met horizontale stukken om de knikkers wat af te remmen. Dat je een knikkerbaan (redelijk) hoog moet bouwen is best logisch, anders kan een knikker namelijk niet blijven rollen. Hoe komt dat dan? Als je een knikker in je hand houdt en loslaat, dan valt hij zonder dat je er moeite voor hoeft te doen redelijk hard verticaal naar beneden. Hoe hoog je ook staat, dit vallen gaat in principe door tot de grond de knikker tegenhoudt. Laat je de knikker horizontaal rollen, dan gaat hij niet vanzelf rollen zonder moeite te doen. En je kunt hem natuurlijk hard wegduwen, maar dan zal hij altijd na enkele (tientallen) meters tot stilstand komen. Dit komt door wrijving. Op de grond, of andere oppervlakten, is meer wrijving dan in de lucht. Hierdoor kun je een knikker niet eindeloos horizontaal laten rollen. En daarom moet een knikkerbaan dus hoog zijn, met meestal wat horizontale stukken om de knikker af te remmen.

Kind met Duplo knikkerbaan Bij deze Duplo knikkerbaan zie je dat er goed gewerkt is met hoogteverschillen, waardoor de knikkers goed naar beneden kunnen rollen.

Om knikkers te laten rollen maar ze niet té hard te laten gaan, is het belangrijk een goede afwisseling van verticale en horizontale stukken te hebben. Daarnaast kun je om knikkers harder of langzamer te laten gaan onderdelen die extra glad of juist extra ruw zijn gebruiken (voor minder of meer wrijving). Sommige knikkerbanen zijn nog extra uitgerust met speciale elementen zoals loopings, wissels, hefbomen en springschansen.

Tip 2. Zelf knikkerbaan maken, of kopen en in elkaar zetten?

Een knikkerbaan kun je helemaal zelf bouwen met allerlei huis-, tuin- en keukenartikelen. Je kunt er ook voor kiezen om een knikkerbaan-set kopen. Een kant-en-klare set koop je omdat deze ‘eenvoudiger’ zijn. Alle onderdelen zijn er, het is alleen een kwestie van in elkaar zetten. Het is niet per definitie makkelijk, er zijn behoorlijk wat sets waar je uren aan kunt werken. Maar ga je voor een knikkerbaan die je maakt van onderdelen die je thuis hebt liggen, dan moet je veel meer nadenken hoe alles werkt. Onderdelen van thuis die je kunt gebruiken zijn onder andere LEGO, wc-rollen, papier, zwembad noodles en zand. Zand is ideaal als je buiten een knikkerbaan wilt maken, bijvoorbeeld in je tuin (meer over buitenspelen in je achtertuin lees je hier). Je kunt een heuvel maken en daar een baan in creëren. Als je binnen in huis met zand aan de slag gaat let dan goed op. Doe dit in ieder geval in een grote bak. Want je raadt het al: als je niet goed oplet vind je jaren later nog overal zand. Met zand een knikkerbaan maken stelt dus niet veel voor, je graaft gewoon zelf een gleufje. Maar hoe maak je een knikkerbaan van LEGO, wc-rollen of zwembad noodles:

DIY knikkerbanen:

1. LEGO. Je kunt heel eenvoudig een knikkerbaan van LEGO of LEGO Duplo maken. Wat ook leuk is, is om een knikker doolhof te maken. Dit is net wat anders dan een gewone knikkerbaan, deze is namelijk horizontaal. Je heb hiervoor een onderplaat en allemaal losse LEGO blokjes nodig. De blokjes maak je op de onderplaat vast, waarbij je een doolhof creëert. Vervolgens doe je de knikker in het doolhof, en door de onderplaat op en neer te bewegen begeleid je de knikker door het doolhof heen.

2. Wc-rollen. Knip een wc-rol in de lengte doormidden en je hebt dé ideale vorm voor een baan. Een wc-rol knikkerbaan kun je makkelijk maken door gebruik te maken van een deur. Maak een kartonnen achterwand tegen een deur aan. Hiervoor kun je gewoon een oude doos gebruiken. Bevestig daarna van boven naar beneden wc-rollen aan de achterwand, waarbij je een baan creëert. Kijk steeds waar de knikker vastloopt of van de baan af schiet en maak steeds aanpassingen. Gebruik zowel halve wc-rollen als nog hele rollen. De hele rollen zijn perfect op plekken waar de knikkers anders van de baan af zouden vliegen. Het is even knutselen maar het eindresultaat is superleuk!

3. Zwembad noodles zijn ideaal om een korte snelle knikkerbaan mee te maken. Let wel op: het gaat alleen met noodles die in het midden hol zijn. Pak zo’n noodle, knip hem in de lengte door en je baan is al bijna klaar. Zet het ene uiteinde van de noodle wat hoger dan het andere en racen maar. Ideaal van deze optie: je hebt meteen twee even lange banen, waardoor je meerdere knikkers tegelijkertijd tegen elkaar kunt laten racen.

Tip 3. Maak een knikkerbaan samen.

Knikkerbanen maken kun je perfect met meerdere mensen samen doen. Dat maakt het niet alleen leuker, je komt ook vaak eerder tot oplossingen. Twee mensen weten meer dan één. Ga gewoon samen met je kind aan de slag of laat je kind(eren) met vriendjes/vriendinnetjes bouwen. Dit is vooral voor jongere kinderen ook nog eens een goede manier om beter te leren samenwerken. En, tijdens het knutselen van een knikkerbaan ben je niet alleen aan het samenwerken, je leert ook van elkaars creativiteit. Iemand anders heeft waarschijnlijk heel andere creatieve ideeën dan jou.

Tip 4. Bedenk van tevoren hoe je baan eruit moet komen te zien.

Bedenk altijd voordat je begint met bouwen hoe de knikkerbaan eruit moet komen te zien. Vooral als je een DIY baan maakt, maar ook als je onderdelen uit een kant-en-klare set gebruikt. Het is gewoon altijd goed om een idee in je hoofd te hebben. Zo weet je tijdens het bouwen wat je aan het doen bent. Denk van tevoren bijvoorbeeld na over het type baan. Ga je voor een gewone baan of een dubbele racebaan? Bij een gewone baan heb je bovenin één of meerdere plekken waar je de knikkers los kunt laten, waarna de knikkers door de baan rollen en beneden uitkomen. Bij een dubbele racebaan is het belangrijk om twee parcours te maken die precies even lang zijn en (eventueel) op hetzelfde punt uitkomen. Je hebt dan twee verschillende plekken om de knikkers los te laten, de knikkers leggen een soortgelijk maar in ieder geval even lang parcours af en komen onderin de knikkerbaan bij elkaar uit. Welke knikker wint?

Leg daarnaast alle onderdelen die je gaat gebruiken overzichtelijk naast elkaar, zodat je nooit lang hoeft te zoeken naar het onderdeel wat je nodig hebt.

Tip 5. Kies de juiste knikkers voor je baan.

Er zijn ontzettend veel verschillende soorten knikkers die allemaal verschillende namen hebben. Je kunt de namen voor knikkers onderverdelen in twee categorieën: namen op basis van de grootte en namen op basis van de motieven/kleuren. We gaan de knikkernamen hier niet allemaal opnoemen, dat is gewoon niet echt mogelijk én niet interessant. Wat we wel doen is enkele redelijk standaard knikkernamen benoemen, zodat je een idee hebt welke soorten er allemaal zijn. En daarna leggen we kort uit wat voor knikkers bij wat voor banen passen.

Een berg knikkers in verschillende kleuren
Knikkers zijn er in ontzettend veel kleuren en maten, en deze hebben allemaal andere namen.

Enkele namen op basis van grootte (van klein naar groot):

Mini / ukkie
Gewoontje
Bonk / stuiter / bom
Reus / reuze bonk
Super / reuze-reuze
Mega / mega-reuze

Enkele namen op basis van het uiterlijk van de knikker:

Knikkernamen	Hoe ziet de knikker eruit?
Smurfen	Een blauwe, doorzichtige knikker.
Katogen	Doorzichtig met drie-flappig ‘kattenoog’ in het midden van de knikker.
Turtles	Groene knikker met gekleurde streep (vaak geel-rood).
Olie	Knikker met een gloed die lijkt op olie.
Spikkel	Doorzichtige knikkers met spikkels in één of meerdere kleuren.
Parel	Ondoorzichtige knikkers met een parelmoer glans.

Er zijn dus ontzettend veel verschillende namen voor knikkers, die ook nog eens per regio verschillen. Waar je bij knikkerbanen vooral op moet letten is dat de knikkers die je gebruikt niet te groot of te zwaar zijn voor de baan. Daarnaast kan het ook zo zijn dat een hele kleine knikker dan juist weer te licht is voor de baan, waardoor hij bijvoorbeeld steeds uit de bocht vliegt. Bedenk voordat je een baan maakt welke knikkers je over de baan wilt laten rollen. Na het bouwen van de baan kun je daarnaast meerdere soorten knikkers uitproberen om te zien welke knikkers het beste bij jouw baan passen.

Tip 6. Blijf jezelf uitdagen.

Het maken van knikkerbanen blijft leuk als je jezelf blijft uitdagen. Maak de baan steeds wat ingewikkelder, voeg nieuwe elementen toe en zoek het randje op. Door het steeds wat moeilijker te maken blijf je tegen obstakels aanlopen die je op moet lossen, waardoor je probleemoplossend moet blijven denken. Hierdoor blijft het bouwen leuk. Heb je alleen nog maar knikkerbanen binnen in huis gemaakt? Ga dan eens buiten aan de slag met materialen uit de natuur, zoals zand, takken en stenen. Blijf je jezelf uitdagen, dan kan het bouwen van een knikkerbaan jarenlang leuk blijven.

Tip 7. Gebruik je knikkers ook voor andere dingen.

Je kunt knikkers over knikkerbanen laten rollen, wat al superleuk is. Maar je kunt nog veel meer doen met knikkers. Wij geven je hieronder een lijstje met ideeën voor wat je allemaal met knikkers kunt doen:

Knikkeren. Natuurlijk kun je gewoon een potje gaan knikkeren met knikkers. Hiervoor heb je niet meer nodig dan een redelijk vlakke, gladde ondergrond (gras rolt minder goed dan een stoep) én een knikkerpotje. Bij sommige schoolpleinen vind je speciale tegels waar een knikkerpotje in zit, maar je kunt ook gewoon een plastic potje aanschaffen of zelf een knikkerpot maken door een klein kuiltje in het zand uit te hollen en het zand plat de drukken.
In plaats van gewoon knikkeren kun je ook het ‘wie het dichtst bij de muur ligt’ spel spelen. Je gaat op een bepaalde afstand van een muur staan en gooit of rolt je knikker richting de muur. Degene die zijn/haar knikker het dichtst bij de muur krijgt wint.
Of ga verven met knikkers. Leg een wit papier onder in een kartonnen doos (maak het papier vast met wat plakband). Daarna doop je de knikkers in verf of doe je wat verf in de doos. Vervolgens beweeg je de doos, waardoor de knikkers gaan rollen en de verf zich verspreidt. Even rollen en klaar! Dan maak je nog even de knikkers schoon en wacht je tot het kunstwerk droog is. Tip: varieer in knikkergrootte.

Iemand die aan het knikkeren is
Je kunt ontzettend veel met knikkers doen. Leg eens paar knikkers op elkaar neer en probeer ze vanaf een afstandje omver te gooien.

Heb je nog vragen over knikkerbanen of wil je advies over een specifiek product? Neem dan contact met ons op via onze klantenservice of start een live chat op de website.